TMK m.698/1’de “Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.” hükmü yer almaktadır.
Bu hüküm uyarınca ortakların birlikte mülkiyete konu eşyayı paylaşabilmeleri için ortaklardan birisi tarafından gerçekleştirilmiş tek taraflı bir irade beyanına ihtiyaç duyulmaktadır.
• Dava Şartı Arabuluculuk Müessesesi Nedir ?
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’na (HUAK) bağlı olarak birtakım hukuki uyuşmazlıkların arabuluculuk vasıtasıyla çözümü mümkün hale gelmiştir. Arabuluculuk taraflar arasında yaşanan uyuşmazlıkların mahkemede dava yoluyla çözülmek yerine, tarafların başvuruları sonucunda bağımsız ve tarafsız üçüncü bir kişi ya da kişiler aracılığıyla çözülmesidir.
Bu kapsamda 28/03/2023 tarihinde 7445 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca HUAK m. 18/B hükmü getirilmiştir. Hükme göre “Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar.” bakımından arabuluculuk bir dava şartı halini almıştır. Bu sebeple ortaklığın giderilmesi davasından önce arabuluculuk müessesine başvuru zorunlu hale gelmiş, bu hususun yerine getirilmemesi davanın reddine sebebiyet verebilecektir.
• Davanın Tarafları Kimlerdir ?
a. Davacı
Ortaklığın giderilmesi davası temelde paylaştırma talebinde bulunacak kişiler tarafından açılabilecektir. Paylaştırma ise paylı mülkiyette paydaşlar; elbirliği mülkiyetinde ise ortaklar tarafından talep edilebilmektedir. Paydaş ya da ortakların bir araya gelerek birlikte de bu davayı açması mümkündür.
2004 sayılımı İcra ve İflas Kanunu170 (İİK) m. 94 ve 121 hükümleri gereğince, alacağını icra marifetiyle tahsil edemeyen alacaklı, borçlunun henüz paylaşılmamış miras hisseleri bakımından birtakım hukuki yollara başvurabilecektir. Alacaklı, haczedilen hissenin paraya çevrilmesi yöntemlerinden biri olarak terekenin paylaştırılmasını isteme imkânına sahiptir.
b. Davalı
Ortaklığın giderilmesinde tüm paydaşların davalı olarak gösterilmesi gerekmektedir. Talepte bulunan ortak yalnızca bir ya da birkaç paydaşı davalı göstererek ortaklığın giderilmesi talebinde bulunamamaktadır. Mahkemece verilecek hüküm tüm ortaklığı ve ortakları ilgilendireceği için davanın diğer tüm paydaşlara karşı açılması şarttır.
• Davanın Konusunu Neler Oluşturur ?
Ortaklığın giderilmesi davasının konularından ilki, uygulamada sıkça karşılaşıldığı üzere, taşınmazlardır. Ayrıca taşınmazların yanı sıra taşınır mallar da dava konusu olabilmektedir.
• Görevli ve Yetkili Mahkeme
HMK m. 4/1 hükmü uyarınca dava konusunun değer ve tutarına bakılmaksızın taşınır, taşınmaz ve haklar bakımından paylaştırmaya ya da açılacak bir ortaklığın giderilmesine yönelik davalar sulh hukuk mahkemesinin görev tanımı içerisine girmektedir.
HMK m. 12/I hükmüyle özel bir yetki kuralı getirmiştir. Kural uyarınca taşınmazlara ilişkin davalarda taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi yetkili kılınmıştır. Taşınmazın birden fazla olması halinde ise dava, HMK m. 12/III hükmüne göre “taşınmazlardan birinin bulunduğu yerde açılabilecektir.
• Ortaklığın Ne Şekilde Sona Erdirileceği Hususu
a. Aynen Paylaştırma
Aynen paylaştırma ile birlikte her ne kadar birlikte mülkiyet durumu sona erse de ortaklar paylaştırılan mallardan bir kısmı üzerinde tek başına malik olmaya devam edecektir.
Mahkemenin aynen paylaştırmaya karar verebilmesi için öncelikli olarak dava konusu malın bölünebilir nitelik taşıması gerekmektedir.
Paylaştırılan mallar her zaman eşit ekonomik değere sahip olamamaktadır. Bu gibi durumlarda yüksek değerdeki mala malik olan ortağın ya da ortakların eşitliği sağlanmak amacıyla diğer ortaklara belirli miktarlarda para vermesine de hükmedilebilecektir.
b. Satış Yoluyla Paylaştırma
Aynen paylaşma dışında mahkemenin başvurabileceği yöntemlerden bir diğeri satış yoluyla paylaşmadır. Özellikle aynen paylaştırmanın mümkün olmadığı ya da tarafların bu yönde bir talepte bulunmadıkları hallerde başvurulan bir yöntemdir.
c. Kat Mülkiyetinin Kurulması Suretiyle Paylaştırma
637 sayılı KMK uyarınca, aynen paylaştırmaya ve satış yoluna ek olarak üçüncü bir paylaştırma şekli de öngörülmüştür. Kat mülkiyetine geçişin uygun olduğu taşınmazların konu edildiği uyuşmazlıklarda, kat mülkiyetine geçirilerek ilgili paydaş ya da ortaklara birer arsa payı ya da bağımsız bölüm verilerek ortaklık giderilebilmektedir.
DEMİRLER HUKUK
Av. Asım DEMİR & Av. Esra DEMİR